www.pitak.fora.pl

WP · Gość

Ekpresja i aktywność twórcza dziecka
Autor: Władysław Pitak

Już od momentu urodzenia dziecko zaczyna siebie wyrażać. Początkowo u noworodków chodzi wprawdzie tylko o potrzeby instynktowne, o których musi być powiadomione otoczenie, w pierwszej fazie prawie wyłącznie reprezentowane przez matkę. Pierwsze krzyki i ruchy noworodka są rodzajem prymitywnego języka, z którego pomocą dziecko próbuje porozumieć się z matką.

Już jednak w pierwszych tygodnia życia możemy u dziecka odróżnić zachowania wyrażające nie tylko potrzebę zaspokojenia głodu lecz także nie mające określonego celu, wyrażające jedynie chęć impulsywnego uzewnętrznienia uczuć ogólnych, jak np. przyjemność , strach lub gniew. Naturalnie, owo wyrażanie siebie zależy ostatecznie od somatycznej i psychicznej dyspozycji dziecka. Ponieważ nie jest ono zupełnie bezpośrednie i nie ma na celu natychmiastowego zaspokojenia potrzeby, przeto nazywane jest "ekspresją swobodną".

polka · Gość

Najbardziej rzucającą się forma swobodnej ekspresji u dzieci jest zabawa. Według M. Lowenfeld 1): zabawa dzieci to wyraz stosunku dziecka do całego życia. Termin zabawa... jest ważny dla oznaczenia wszystkich czynności dziecka, które są spontaniczne i samorodne, które są celem samym dla siebie i które nie mają związku z "lekcjami", czy normalnymi, codziennymi potrzebami fizjologicznymi.

Tak więc wszystkie formy zabawy dziecka można uważać za próby kinestetyczne, zmierzające do integracji ze światem; w tym rozumieniu są one pokrewne tańcom rytualnym plemion pierwotnych. W ten sposób należy traktować pierwotne formy poezji i sztuki teatralnej, które w sposób naturalny zawierają w sobie elementarne formy sztuk wizualnych i plastycznych.

WP · Gość

J. Favez Boutonier 2) wyróżnia u dziecka trzy rodzaje ekspresji : spontaniczną, ukierunkowaną i konformistyczną.
Ekspresja spontaniczna cechuje działalność dziecka do 2,5 roku życia. Dziecko wyraża siebie w obecności innych osób, ale nie zwraca się do kogoś konkretnego. Spontaniczność nie jest przez dziecko kontrolowana. Po ukończeniu 2,5 roku życia ekspresja dziecka ma charakter ukierunkowany, zamierzony. Dziecko szuka zrozumienia, aprobaty u innych osób, a jego wytwory mają już określoną postać. Przed ukończeniem 6 roku życia ekspresja zaczyna się pojawiać jako forma dostosowania się do ogólnie przyjętych norm. Dziecko sprawnie posługuje się mową, a czasem i pismem. Między 6-10 rokiem życia dziecko jest szczególnie skłonne do konformizmu.

Władysław Pitak

pw · Gość

W okresie młodzieńczym ekspresja wykracza poza postawę konformistyczną. Forma wypowiedzenia się, wyrażania siebie może przejawiać się w tym okresie w formie pisania pamiętników, wierszy, w wyzywającym sposobie ubierania się, mówienia i poruszania.

Waldek · Gość

.

Autor: Władysław Pitak

.
Intencją tej części pracy jest przedstawienie koncepcji pracy z uczniami zdolnymi twórczo, która mogłaby być realizowana warunkach pracy pozalekcyjnej i pozaszkolnej w ścisłym powiązaniu ze szkołą.

.
Proces wychowania przez ekspresję dramatyczną jest uzależniony od respektowania podstawowych zasad dydaktycznych :
.
1.Indywidualizacja kształcenia i wzmocnienie motywacji uczenia się.
2.Łączenie teorii z praktyką.
3.Dobór i wzbogacanie treści programowych stosownie do wieku, rozwoju psychicznego i fizycznego.
4.Zachęcanie do twórczego działania w warunkach umożliwiających wyzwalanie sił twórczych.

.
Ad 1. Podstawową zaletą tej zasady jest troska o racjonalne wykorzystanie potencjalnych możliwości poznawczych ucznia oraz możliwość przyspieszenia rozwoju zdolności twórczych. Indywidualizacja kształcenia jest często praktykowana w szkolnictwie wyższym i średnim w odniesieniu do uczniów wybitnie zdolnych, ale może być także stosowana w odniesieniu do dzieci. Ten rodzaj działania może się wyrażać w pracy z indywidualnym pedagogiem, a także w samodzielnych próbach i przedsięwzięciach twórczych w środowisku wychowanka.
.
O roli i trudności zadań we wzbudzaniu motywacji uczenia się i osiągania sukcesu mówi teoria motywacji J.W.Atkinsona 36), która głosi, że motywacja do osiągania sukcesu zależy od siły motywu rozumianego jako pragnienie, stanowiące dyspozycję motywacyjną, celu, do którego człowiek dąży oraz prawdopodobieństwa osiągnięcia tego celu.
.
Warunkiem prawidłowo funkcjonującej motywacji uczenia się w świetle teorii Atkinsona jest :
.
a) potrzeba uczenia się jako dyspozycja motywacyjna,
b) cel uczenia się jako uświadomiona pobudka działania,
c) prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu.

Zgodnie z powyższą teorią istnieje możliwość regulowania motywacją uczenia się poprzez odpowiednie manipulowanie zadaniami o różnym stopniu trudności. Odpowiednio dobrane zadania, dostosowane do możliwości uczniów i nakierowane na funkcje myślenia twórczego powodują rozruch mechanizmu motywacyjnego, który z kolei pobudza określone funkcje intelektualne do "działania".
.
Oto trzy zadania dramatyczne ilustrujące powyższe założenie :
.
A. Wkładasz sweter, zapinasz guziki, bierzesz teczkę i biegniesz do szkoły.
B. Za późno wstałeś, możesz spóźnić się do szkoły. Co robisz ?
C. Zaspałeś, spieszysz się do szkoły, ale wiesz, że nie zdążysz na pierwszą lekcję. Na dworze jest ciepło, postanawiasz w parku zaczekać do końca pierwszej lekcji i oto nad tobą staje nauczyciel z twojej szkoły, który według planu zajęć miał mieć z tobą ową lekcję.
.
Przy rozwiązywaniu przedstawionych zadań czynnikiem motywacyjnym u uczniów może być wartość nagrody w postaci, np. pochwały. Zgodnie z teorią motywacji J. Atkinsona realne prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu jest jednym z głównych czynników motywujących działanie .
.
W świetle tej teorii propozycja zadania trzeciego (C) dla ucznia, który od niedawna uczestniczy w treningu dramatycznym, byłaby niewskazana, ponieważ prawdopodobieństwo rozwiązania go przez tego ucznia jest mało realne, powodowałoby w następstwie zaniżanie poczucia sukcesu i w związku z tym osłabienie motywacji działania.
.
Na czym polega różnica trudności tych zadań ?
.
A.- głównie przypominanie i zastosowanie posiadanych umiejętności - angażuje się tutaj bardziej funkcje pamięciowe, aniżeli funkcje myślenia;
B.- na gruncie zdobytych umiejętności angażowanie w większym stopniu niż w zadaniu (A) czynności myślenia dywergencyjnego;
C.- w zadaniu tym wymaga się przede wszystkim myślenia plastycznego opartego na giętkości, płynności i oryginalności. Niezbędna tu także jest szybkość reakcji (inteligencja jako zdolność szybkiego adoptowania się do nowych warunków).

.
Ad 2. U podstaw zasady łączenia teorii z praktyka znajduje się rozróżnianie dwóch rodzajów myślenia: praktycznego i teoretycznego.
.
Myślenie praktyczne opiera się na spostrzeżeniach, a następnie wyobrażeniach przedmiotów i zjawisk nagromadzonych bezpośrednio w praktyce.
.
Myślenie teoretyczne opiera się na twierdzeniach. Jego wartość zależy od przestrzegania zasad logiki, czyli poprawnego rozumowania. Rola łączenia teorii z praktyką polega na wzajemnym oddziaływaniu myślenia praktycznego i teoretycznego.
.
Pomiędzy tym dwoma rodzajami myślenia zachodzi sprzężenie zwrotne, będące ciągłym procesem rozwojowym doskonalącym możliwości człowieka w zakresie jego myślenia i działania. Chodzi o to, aby uczniowie równolegle ze zdobywanymi wiadomościami teoretycznymi stosowali je w praktyce.
.
Wzajemne zależności między myśleniem praktycznym i teoretycznym można zilustrować następującymi przykładami :
.
A. Teoria: "Wszystko, cokolwiek dzieje się na scenie, powinno dziać się w jakimś celu. Nie należy grać namiętności i roli, lecz trzeba działać pod wpływem namiętności i roli, zgodnie z jej charakterem" .
B. Praktyka: Zamykanie i otwieranie drzwi. (Chodzi tu o zamiar zamknięcia lub otwarcia) Motywacja: w mieszkaniu jest duszno.
.
C. Teoria: "Motywacja inicjuje każdą działalność, jest dźwignią dla artysty, która ze świata rzeczywistego przerzuca go w świat fikcji, gdzie może dokonywać się twórczość" 39).
.
Psychologiczny aspekt powyższych przykładów polega na tym, że uczniowie przechodząc od myślenia teoretycznego do praktycznego oraz myślenia praktycznego do teoretycznego, rozwijają tym samym zarówno sferę spostrzeżeniowo-wyobrażeniową jak i sferę intelektualną.

.
Ad 3. Zagadnienie doboru treści programowych jest jednym z fundamentalnych problemów pedagogicznych. Z wielu teorii dotyczących tej problematyki, na uwagę zasługuje teoria problemowo-kompleksowa B. Suchodolskiego, 40) która głosi, że treść kształcenia musi się ściśle łączyć z jego funkcją.
.
Inaczej mówiąc: prawdziwe przygotowanie do życia nie może polegać tylko na ćwiczeniu umiejętności, lecz także na jednoczesnym ćwiczeniu wykorzystania ich do realizacji wartościowych celów.
.
Pedagog prowadzący zajęcia z ekspresji dramatycznej powinien więc treści programowe dostosować do możliwości wykonawczych dziecka, różnicować program kształcenia w zależności od wieku dziecka, rozwoju psychicznego i fizycznego, a także trafnie oceniać wynik wykonania, np. Jeżeli pokazujemy uczniom obrazek przedstawiający kolorowy pejzaż jesieni i zachęcamy ich do ułożenia na ten temat opowiadania, to głównym celem tego ćwiczenia powinno być uruchomienie dziecięcej wyobraźni i myślenia dywergencyjnego.
.
Wychowawczy aspekt zadania powinien wiązać się z kształtowaniem postawy twórczej dzieci. Jeżeli tak sformułowane zadanie zastosujemy jako środek do sprawdzenia wiadomości dzieci na temat jesieni i będziemy ograniczali lub negowali te wypowiedzi, które naszym zdaniem "nie pasują", bo nie wiążą się z tematem obrazka, wówczas nieświadomie będziemy hamowali rozwój zdolności twórczych.

.
Ad 4. Twórcza ekspresja zależy także od atmosfery istniejącej w czasie zajęć w zespole, a ta jest przeważnie dziełem nauczyciela - animatora. Zadaniem jego nie jest reżyserowanie według własnych pomysłów, ani nauczanie, ani wreszcie instruowanie, ale ożywianie, inspirowanie, zachęcanie wychowanków do twórczego działania.
.
Pobrano 18.03.2020 ze strony: [link widoczny dla zalogowanych]
Władysław Andrzej Pitak

Uwaga:

Powyższy artykuł jest fragmentem mojej pracy badawczej pt. "Twórcza funkcja ekspresji dramatycznej. Wpływ treningu dramatycznego na rozwój zdolności twórczych uczniów szkół podstawowych". Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Słupsk 1983.
.