www.pitak.fora.pl

pitak · Pobrano dnia 10-01-2021 ze strony: [link widoczny dla zalogowanych]

.
"Nieprawdopodobny Potocki", jak nazwał autora "Parad" Czesław Miłosz, ma w historii literatury polskiej własną legendę - kosmopolitycznego arystokraty i ekscentryka, wiodącego życie barwne i awanturnicze, zakończone samobójczym strzałem z pistoletu naładowanego srebrną kulą.

Trwałą sławę przyniósł mu "Rękopis znaleziony w Saragossie", fantastyczno-filozoficzna powieść pisana po francusku, jak wszystkie jego dzieła.

Jan Potocki (1761-1815), urodzony w Pikowie na Podolu, zmarł śmiercią samobójczą 23 grudnia 1815 roku w Uładówce koło Pikowa. Potocki to pierwszy polski archeolog, badacz starożytności słowiańskich. Wychowany we Francji i Szwajcarii, mówił płynnie ośmioma językami.

Studiował w wiedeńskiej Akademii Inżynierii Wojskowej i otrzymał stopień oficerski. Na Morzu Śródziemnym walczył z piratami zagrażającymi bezpieczeństwu Malty. We Włoszech badał ślady wpływów arabskich, w Turcji zachwycał się orientalnym trybem życia, w Grecji obserwował narastanie buntu przeciwko dominacji tureckiej.

Przez całe życie podróżował - do Egiptu, Holandii, Hiszpanii i Maroka, dolnej Saksonii i na Kaukaz, wreszcie do Mongolii, bo nie udało mu się dojechać do Chin.

Ożeniony z księżniczką Lubomirską, mając widoki na świetną karierę, wycofał się w świat książek, a za swe główne zadanie uznał badania nad pierwotnymi dziejami Słowiańszczyzny.

Penetrował biblioteki, głównie w Paryżu, ogłaszał grube tomy komentowanych wyciągów ze źródeł.

Nie był jednak odludkiem, interesowały go bieżące wydarzenia, również polityczne. Jako poseł na Sejm Czteroletni wspierał poczynania stronnictwa reform, założył w Warszawie własną drukarnię, pisał i wydawał śmiałe polemiki, memoriały, pamflety.

Walczył jako ochotnik w wojnie polsko-rosyjskiej. Po krótkiej kampanii, gdy król przystąpił do Targowicy, a wojsko złożyło broń, Jan Potocki przybył do Łańcuta, gdzie przebywała jego żona.

Ku uciesze gości bawiących latem 1792 roku w rezydencji teściowej, księżnej marszałkowej Elżbiety z Czartoryskich Lubomirskiej, napisał i wystawił "Parady".

Jedyną rolę kobiecą grała jego piękna bratowa Anna Teofila, hrabina Sewerynowa z książąt Sapiehów Potocka, której zadedykował te "dramatyczne ekstrawagancje", rok później wydane drukiem w mikroskopijnym nakładzie, w edycji prywatnej.

Nieliczne egzemplarze, które trafiły do zbiorów publicznych, spoczywały długie lata w bibliotekach. Dopiero w 1958 r. "Dialog" opublikował polski przekład "Parad" i w tym samym roku wystawił je Teatr Dramatyczny w reżyserii Ewy Bonackiej, z Barbarą Krafftówną i Wiesławem Gołasem w rolach Zerzabelli i Gila.

Entuzjastycznie przyjęty warszawski spektakl zaprezentowano w 1959 r. na Festiwalu Teatru Narodów w Paryżu. Później "Parady" święciły triumfy na wielu polskich scenach.